Via de erkende maatregelenlijst 2023 (EML), maatregel GA1, wordt het Leger des Heils verplicht om een Energieregistratie- en bewakingssysteem (EBS) toe te passen op meerdere locaties. Wesley Frese, Projectmanager Duurzaamheid bij het Leger des Heils, deelt zijn ervaringen met de implementatie van een gebouwautomatiserings– en controlesysteem (GACS).
GACS versus EBS
Er is volgens RVO een wezenlijk verschil tussen een GACS en een EBS.
De EML geeft de verplichting om via een EBS halfjaarlijks op basis van de slimme meter data een rapportage te maken over het functioneren van de klimaatinstallatie.
Een GACS is, volgens EPBD III, vanaf 2026 verplicht voor utiliteitsgebouwen met een verwarmings- of airconditioningssysteem met een vermogen van meer dan 290 kW. Een GACS controleert en analyseert permanent het energiegebruik. Dit maakt directe bijsturing mogelijk. Vanaf 1 januari 2030, wanneer de EPBD IV naar verwachting van kracht wordt, moeten ook alle utiliteitsgebouwen met een verwarmings- of airconditioningssysteem met een vermogen van meer dan 70 kW een GACS hebben.
GACS voor grote locaties van Leger des Heils
Het Leger des Heils is een grote organisatie, met ongeveer 10.000 medewerkers, waarvan ongeveer 2.000 vrijwilligers, verdeeld over meer dan 450 locaties door het hele land. Een GACS is nu een verplichting voor een beperkt aantal gebouwen van het Leger des Heils. Vanaf 1 januari 2030 zal dit aantal toenemen.
In de zoektocht naar grip op de aanwezige klimaatinstallaties en het energiebeheer heeft het Leger des Heils de keuze laten vallen op het systeem Climatics van ACS buildings. Dit systeem kan meer dan alleen het wettelijk verplicht rapporteren van slimme meter data.
Hoe is het balletje bij het Leger des Heils gaan rollen?
“Wegens de stijgende energiekosten werd er in 2022 geld vrijgemaakt binnen onze organisatie om ongeveer 20 van onze grootst-verbruikende eigendomslocaties aan te pakken om zo het energieverbruik terug te dringen. Hierbij werd er gefocust op de TRIAS energetica. Zo is het project versnelling energiebesparende maatregelen (VEM) ontstaan. Binnen dit project hebben we op deze locaties de isolatie verbeterd, zijn we bezig met het waterzijdig en luchtzijdig inregelen van de installaties en hebben we voor een GACS gekozen om de installaties te verslimmen.”
Hoe worden de installaties slimmer gemaakt?
Wesley Frese: “We hebben gekozen voor Climatics van ACS buildings omdat het goed toe te passen is op de verschillende installaties die wij hebben en het de mogelijkheid biedt om de grote gebouwvoorraad vanuit een centraal punt te kunnen coördineren. Wij zijn een grote organisatie met meerdere regio’s welke in het verleden alles zelf deden. De laatste jaren zijn we aan het centraliseren maar we zitten nog met veel verschillende installaties. Dit systeem geeft ons de mogelijkheid om al deze installaties te ontsluiten via één systeem (zelfs als een locatie al een eigen GBS heeft) waar we onze installaties in kunnen zien, storingen kunnen zien en meldingen kunnen maken. Voor sommige locaties met tot kortgeleden slechts een klokthermostaat is dit een enorme verbetering voor inzicht en beheer van een installatie.”
Een GACS die voldoet aan klasse C van de in NEN-EN-ISO 52120-1 gedefinieerde klassen, met een uitgebreidere energiemanagementcomponent (klasse B of vergelijkbaar), voldoet aan de eisen die EPBD III aan een GACS stelt. Climatics voldoet daaraan ruim met klasse A en voldoet ook aan de voorwaarden van maatregel GA1 uit de EML.
Het systeem maakt gebruik van een voorspellende sturing op basis van het weer, interne data en een automatische optimalisatie met AI. De Smart Base die aan de regelkast wordt toegevoegd verzamelt en verwerkt de data van alle aangesloten controllers en zet deze door naar de cloud. Ook de instellingen die nodig zijn voor het regelen van de installatie worden via de cloud opgehaald.
Verwachtte voordelen van GACS bij Leger des Heils
Met de nieuw verkregen data is meer grip op:
- Bestaande installatieonderdelen die niet meer goed werken of stuk zijn. Deze kunnen gemakkelijk worden geïdentificeerd voor (achterstallig) onderhoud of vervanging.
- Sensoren (zoals temperatuur, CO2 en luchtvochtigheid) die niet meer goed werken.
- Niet geoptimaliseerde kloktijden en ketelstarts.
- De aanwezige installaties, als gevolg van de schematische weergave in het GACS.
- Overheadkosten. Door de logging in het GACS wordt het goed zichtbaar welke werkzaamheden de installateurs precies op locatie uitvoeren en welke instellingen worden gewijzigd.
Afhankelijk van het vertrekpunt schat de leverancier de gasbesparing op 25 tot 30%. Hiermee is de aanschaf in veel gevallen binnen 2 jaar is terugverdiend.
Zijn er naast de eerder genoemde voordelen nog onbenoemde voordelen aan de implementatie van een dergelijk systeem?
Wesley Frese: “Absoluut. Door inzicht in het verbruik is er mogelijkheid om het gecontracteerd vermogen voor afname naar beneden bij te stellen. Daarnaast is er meer grip op wanneer een storing meteen actie vraagt en wanneer het nog kan wachten. Trends worden gecontroleerd, zodat preventief onderhoud gerichter in gang kan worden gezet. Tot slot gaat er een deur open tot veel meer mogelijkheden, zoals slimme thermostaatknoppen, legionellabeheer en verwarmen en ventileren op aanwezigheid.”
Eerste resultaten van GACS bij Hier en Nu Dagopvang Dordrecht
Het GACS is onder andere toegepast bij locatie Hier en Nu Dagopvang Dordrecht. Dit gebouw dateert uit 1978 en wordt momenteel volledig na-geïsoleerd. Het heeft een totaal bruto vloeroppervlak van ca. 1.250 m² en het recent geplaatste GACS is gekoppeld aan het verwarmings- en ventilatiesysteem. Er is een regelkast geplaatst waar nog geen regeling was en een Smart Base bij het bestaande GBS.
Het gasverbruik bedroeg in 2022 54.688 m3. In datzelfde jaar bedroeg het elektriciteitsverbruik 109.490 kWh. Het systeem is vrij recent geïnstalleerd, dus een vergelijking van het jaarlijks energiegebruik vóór en ná implementatie kan nog niet gemaakt worden. Het systeem heeft echter al veel voordelen behaald, door het inzichtelijk maken van de installatie en zaken die opgepakt dienen te worden, zoals het plaatsen van afsluiters op de warmtedistributie. Omdat bij deze locatie niet veel regelmogelijkheden zijn, is de verwachting dat er 10% tot 15% besparing op het gasverbruik gerealiseerd gaat worden met de geoptimaliseerde regeling en nieuwe regelkleppen. Op andere locaties van het Leger des Heils, waar meer complexe regeling mogelijk is, verwacht Leger des Heils een besparing ongeveer 2 keer zo hoog.
Tips voor andere zorgorganisaties
Waar moet een gebouwbeheerder rekening mee houden bij de implementatie van een systeem als dit?
Wesley Frese:
- “Het systeem is eigenlijk tot nu toe op alle installaties toepasbaar. Of installaties nu heel eenvoudig of heel complex zijn.
- Wij hebben locaties die bestaan uit geschakelde woningen, met elk hun eigen installatie. Daar is het voor ons niet handig gebleken.
- Bij het Leger des Heils hadden wij niet overal goed zicht op de staat van de installaties, waardoor eerst enkele installaties opgeknapt moesten worden om echt de besparing te kunnen behalen door de optimalisatie.
- Het is belangrijk om de verantwoordelijkheden duidelijk te hebben in je organisatie. Bij ons heeft elke regio storingen en installatiebeheer anders georganiseerd, hier maken we samen met de systeemleverancier afspraken over en dit vergt veel afstemming.
- Het is belangrijk om de installateurs aan boord te krijgen en te scholen hoe het systeem werkt. Niet iedere installateur zit daar op te wachten.”
