Emergis Living Lab is biobased, circulair en modulair

Bij Emergis (GGZ) in Kloetinge (Zeeland) is een kantoorgebouw gerealiseerd dat dient als voorbeeld voor de toepassing van biobased, circulaire en modulaire bouwmethoden in de zorgsector. Het gebouw bestaat uit verplaatsbare units van kruislaaghout (CLT) en maakt gebruik van hergebruikte materialen. Hierdoor kan de indeling worden aangepast aan veranderende zorgbehoeften, terwijl materiaal- en energiegebruik worden beperkt.

Een Living Lab voor Innovatie

Emergis heeft in 2021 een nieuw ambulant zorgcentrum ontwikkeld dat functioneert als living lab voor innovatieve bouwconcepten. Het project maakt deel uit van het internationale CBCI-programma (Circular Biobased Construction Industry), waarin wordt onderzocht hoe circulair en biobased bouwen kan worden toegepast in de zorgomgeving. Het complex biedt daarmee een testomgeving voor nieuwe ontwerp-, bouw- en exploitatiemethoden die gericht zijn op duurzaamheid en flexibiliteit.

Duurzaam, Circulair en Biobased

Het project bestaat uit 22 geprefabriceerde, verplaatsbare units die modulair zijn opgebouwd. Deze units kunnen eenvoudig worden verplaatst, herschikt of volledig gedemonteerd tot losse elementen en materialen. Zo blijft het gebouw flexibel en toekomstbestendig, zonder verspilling van energie of grondstoffen.

De drie kernprincipes van dit project waren:

• Biobased bouwen: Het casco van de units is gemaakt van CLT (kruislaaghout), wat zorgt voor een warme en rustige sfeer in de spreekruimtes. De isolatie bestaat grotendeels uit houtvezelisolatie
• Circulair zorgvastgoed: Alle onderdelen zijn demontabel, waardoor materialen opnieuw gebruikt kunnen worden. Zo is de entreeconstructie vervaardigd uit houten balken en kolommen afkomstig van het voormalige RWS-kantoor in Terneuzen
• Modulair bouwen in de zorg: Dankzij het ‘plug-and-play’-principe kunnen units eenvoudig worden gekoppeld aan een centrale gang. Uniforme gevelopeningen maken het mogelijk om flexibel deuren of panelen toe te passen.

Ontwerp met focus op verandering

Het gebouw is ontworpen volgens het principe change-oriented design. Uit berekeningen blijkt dat er een 60% kans is dat het gebouw binnen 25 jaar wordt verplaatst en een 25% kans op functiewijziging. Daarom is gekozen voor:

• Decentrale installaties per unit (licht, ventilatie, verwarming), aangesloten op een hoofdleiding.
• Sanitaire voorzieningen geclusterd in één unit.
• Herbruikbare fundering met Stelcon-platen en stalen palen.
• Onbehandeld hout voor gevel en interieur, met uitzondering van een bio-based whitewash in de centrale gang

Brandveiligheid houtbouw met CLT

CLT (Cross Laminated Timber) heeft een goede brandveiligheid doordat de verkoolde buitenlaag van het hout de onderliggende lagen beschermt en het draagvermogen lang behoudt. Dit zorgt voor een voorspelbare verkoling en een langdurige constructieve integriteit tijdens een brand, wat essentieel is voor evacuatie.

• Verkoling: Bij brand verkoolt de buitenste laag van de CLT-panelen. Deze verkoolde laag fungeert als een isolatielaag die het hout en de lijm eronder beschermt.
• Behoud van draagvermogen: De kern van de panelen blijft langer intact en behoudt zijn draag- en/of scheidende functie, wat cruciaal is voor de stabiliteit van het gebouw en de veiligheid van de aanwezigen.
• Voorspelbaar gedrag: De manier waarop CLT verbrandt, is voorspelbaar. De verkoolde laag beschermt het resterende hout, waardoor de stabiliteit van de constructie langer gewaarborgd blijft dan bij traditionele materialen.

Overige maatregelen voor brandveiligheid

• Over-dimensioneren: De brandwerendheid kan worden vergroot door de dikte van de houtconstructie te vergroten.
• Afwerking: Gipsplaten kunnen aan de binnenkant van de CLT-panelen worden toegevoegd om de brandwerendheid te verhogen. Nadeel is wel dat hierdoor het aandeel biobased materialen weer sterk dealt.
• Lijmkeuze: Voor hogere brandwerendheidseisen (bijvoorbeeld 90-120 minuten) kan een meer brandresistente lijm worden gebruikt. Bij gebruik van speciale lijmen kan de koollaag de rest van het hout beter beschermen.
• Details: Het is cruciaal om aandacht te besteden aan de details, zoals naden, aansluitingen en overgangen tussen bouwdelen, om te voorkomen dat vlammen of rook zich via deze punten verspreiden.

Circulaire keuzes en materiaalgebruik

• Gerecyclede gevelplanken via oogstkaart.nl.
• Prefabricatie om afval op de bouwplaats te minimaliseren.
• Mock-up testmodule om fouten en materiaalverspilling te voorkomen.
• BIM-model inclusief demontage-instructies voor toekomstig hergebruik.

Levensduur en waarde

• Geschatte levensduur van het (casco)gebouw: 60 jaar.
• Verwachte restwaarde: €150.000 aan materialen.

Tabel met kerngegevens energieverbruik

In onderstaande tabel staan aanvullend nog de kerngegevens met betrekking tot het energieverbruik zoals eerder gepubliceerd in het EVZ-Rapport Duurzame nieuwbouw bij zorgvastgoed.