De CO2-routekaart wordt door GGZ Friesland ingezet in combinatie met een Strategisch Vastgoedplan en MJOP om invulling te geven aan de doelen voor kwaliteit en duurzaamheid. Hoe pakken ze dit aan?
Deze organisatie voor geestelijke gezondheidszorg heeft een grote vastgoedportefeuille van bijna 200 panden, waarvan een groot deel gehuurd. In het duurzaam strategisch vastgoedplan wordt het verouderd vastgoed vervangen voor nieuwbouw en neemt het totale vloeroppervlak af. Vastgoeddirecteur Bart Elderhorst en vastgoedadviseur René Meijer delen hun aanpak en ervaringen met de CO2-routekaart.
44 eigendomslocaties en 146 huurpanden
GGZ Friesland is een geïntegreerde GGZ organisatie met alle specialismen in huis. Ze helpen psychisch kwetsbare mensen via behandeling, poliklinisch, klinisch, ambulant, dagbesteding en begeleid wonen. Er werken ongeveer 1.800 fte. De vastgoedportefeuille, bestaande uit 44 panden in eigendom en 146 huurpanden, is verspreid over de provincie Friesland. Het wordt beheerd door een vierkoppige vastgoedafdeling. Het totale gebruiksoppervlak bedraagt circa 77.000 m2. De meeste gebouwen zijn 30 tot 40 jaar oud (75 gebouwen) en 10 tot 20 jaar oud (67 gebouwen). Vooral de gebouwen in de eerste groep verdienen aandacht.
Aanleiding: Strategisch Vastgoedplan voor kwaliteit en duurzaamheid
Directeur Vastgoed & Servicebedrijf Bart Elderhorst werkt sinds 2011 bij GGZ Friesland en strategisch vastgoedadviseur René Meijer sinds 2000. Beiden werken dus al een hele tijd in de organisatie. Hun vastgoedstrategie is daardoor bestendig tegen wisselingen in het beleid. Samen monitoren ze de uitvoering van de maatregelen.
Door GGZ Friesland wordt gewerkt met een Strategisch Vastgoedplan (SVP). Dit plan wordt eens in de 5 jaar geüpdatet. Het huidige SVP geldt van 2024 tot 2029. In deze versie is de aandacht voor verduurzaming en CO2-reductie nadrukkelijker opgenomen. Tevens is Total Cost of Ownership (TCO) toegevoegd als pijler van het beleid. Bart: ”Naast het verzorgen van kwalitatief goede huisvesting, is invulling geven aan de duurzaamheidsambities van GGZ Friesland een duidelijke keuze van ons.” Een belangrijke stap hierbij is de inzet van de CO2-routekaart waar zij in 2021 mee begonnen te werken.
Aanpak: structureren en ordenen
Alle informatie over energieverbruik, bouwjaar, gebruiksoppervlak voor het vastgoed was aanwezig bij GGZ Friesland, behalve bij sommige gedeelde locaties zoals in ziekenhuizen. Daar was het een uitdaging om het exacte energieverbruik te bepalen. René: “Verder was het vooral een kwestie van structureren en ordenen. Een hele klus!”
Vanaf het begin is Deerns Nederland BV betrokken om te helpen beoordelen welke maatregelen werden ingepland in afstemming met wat er al in het MJOP stond. Samen bezochten ze de panden om zo tot een totaaloverzicht voor de gehele vastgoedportefeuille te komen.
Nieuwbouw en efficiënter ruimtegebruik
GGZ Friesland kiest ervoor om verouderd vastgoed te vervangen voor nieuwbouw en om te krimpen in vierkante meters. Dit proces was al ingezet door minder op te nemen en meer in te zetten op ambulante zorg. Daarnaast wordt gewerkt aan een efficiëntere inzet van de benodigde ruimte, met Het Nieuwe Werken programma genaamd Us Plak. “Zo kunnen we de zorg efficiënter maken en gedeeld ruimtegebruik stimuleren”, aldus Bart.
Klein en centraal georganiseerd team
Jaarlijks wordt de CO2-reductietool geüpdatet door René, samen met collega Jack Vink die verantwoordelijk is voor het beheer van installaties en gebouwen en Mark Visser van Deerns. Ze kijken naar welke maatregelen zijn uitgevoerd en welke er nog moet worden uitgevoerd, en naar de energieverbruiken en eventuele mutaties in panden. Dit leidt dan tot een nieuwe versie.
René: “Elke 6 weken is er strategisch vastgoedoverleg waarin ook de rapportage van het onderhoudsbedrijf (Spie) over de voortgang van het MJOP wordt besproken. Jaarlijks wordt het MJOP bijgesteld en wordt ook gekeken naar wat er aankomt en welke natuurlijke momenten er kunnen worden benut.” Het is een klein team dat onderling goed contact heeft en dat centraal de organisatie aanstuurt om de geplande maatregelen uit te voeren.
Routekaart uitvoeren: focus op 2030
Tot en met 2032 is er veel te doen. Bart en René verwachten een grote slag te slaan op het gebied van CO2-reductie en energiebesparing. De CO2-routekaart laat een besparing zien in de WEii die daalt van 141 (kWh per m2) in 2024 naar 94 in 2030.
Dat ligt nog boven de gestelde norm voor 2050 van maximaal 80 kWh/m2. Bart en René focussen zich echter eerst op de planning tot 2030. “Dat is overzichtelijk en daar kunnen we concreet aan werken. Daarna kijken we zeker verder welke aanvullende maatregelen we nog gaan nemen.”
Kostenbeheersing met TCO en LCV
Duurzaamheid en kostenbeheersing gaan vaak hand in hand. Door de inzet op Total Cost of Ownership wordt dat duidelijker. Sinds kort wordt bij GGZ Friesland ook gewerkt met calculatiemodel Life Cycle Vision. René: ”Door grip te houden op materialisatie (vooral in de ontwerpfase), maar ook op welke installatie wordt ingezet, wordt inzichtelijk welke toekomstige kosten worden gemaakt.”
Rapportageplichten en DUMAVA met CO2-routekaart
GGZ Friesland heeft hun CO2-routekaart ook gebruikt voor de informatieplicht en de EED-rapportage. Bart en René zijn erg blij dat de CO2-routekaart daarvoor kan worden gebruikt. René: “Dat bespaart niet alleen tijd maar ook veel kosten, omdat we daarvoor anders externen zouden moeten inhuren.”
GGZ Friesland heeft voor vijf locaties DUMAVA subsidie toegekend gekregen. Om de DUMAVA aanvraag op te stellen hebben ze in de CO2-reductietool gekeken welke verduurzamingsmaatregelen – naast de Erkende Maatregelen – gepland zijn en wat er nog meer zou kunnen.
Green Deal Duurzame Zorg 3.0: Milieuthermometer Zorg en Milieubarometer
Voor GGZ Friesland werd het belang van duurzaamheid in hun beleid onderstreept toen brancheorganisatie ActiZ in 2022 de Green Deal Duurzame Zorg 3.0 tekende. Dit maakte de weg vrij om naast de CO2-routekaart ook met de Milieuthermometer Zorg aan de slag te gaan. Hierdoor werkt de organisatie nu niet alleen aan de thema’s energie en vastgoed, maar ook aan 15 andere onderwerpen zoals inkoop en vervoer.
Voor milieuregistratie gebruiken ze de Milieubarometer, waarmee voor elke locatie het energieverbruik, de vervoerskilometers en het afval worden gemonitord. Dit geeft ook inzicht in hoeverre de uitgevoerde vastgoedmaatregelen de gewenste energiebesparing oplevert. GGZ Friesland heeft inmiddels het Milieuthermometer Brons certificaat behaald voor de gehele organisatie.
Tips voor collega’s
Bart en René combineren het MJOP, Strategisch Vastgoedplan en de CO2-routekaart voor duurzaam beheer van het vastgoed. Door deze drie op orde te houden en op elkaar te laten aansluiten wordt het makkelijker om alle aspecten van de verduurzamingsmaatregelen (planning, financiering, uitvoering, monitoring) binnen de vastgoedafdeling mee te nemen.
René: “Een vastgoeddossier dat op orde is helpt om mensen aangehaakt te krijgen en te houden, ook ten tijde van bestuurswisselingen.”
Bart: “Gebruik de CO2-routekaart bij de financiering van vastgoedprojecten om inzicht te geven in de beoogde CO2-reductie en energiebesparing. Door dat mee te nemen in het Life Cycle Vision model lukt het beter om de businesscase rond te krijgen met goed beargumenteerde onderbouwing.”
Foto’s: GGZ Friesland
