ORGA architecten werkt op het moment met Aveleijn aan een woonzorgvoorziening in Wierden met 32 wooneenheden voor de begeleiding van volwassenen met een (lichte) verstandelijke beperking. Het bijzondere aan het complex is dat het volgens biofilische principes wordt gebouwd. Wat betekent dat en hoe verhoudt het zich tot duurzaamheid en gezondheid?
Het complex komt op een glooiend perceel van 7.300 vierkante meter met veel bomen inclusief twee monumentale beuken. Naast de wooneenheden krijgt het complex gemeenschappelijke huiskamers, multifunctionele ruimtes voor recreatie en dagbesteding, en personeelsruimtes.
Ontwerpfilosofie van biofilisch bouwen
Biofilia komt vanuit het gegeven dat mensen de afgelopen 200.000 jaar bijna volledig hebben geleefd in en met de natuur. Pas de laatste paar honderd jaar is dat veranderd. Leven in de natuur zit dus in ons DNA en dat moet meegenomen worden in architectuur, volgens deze bouwfilosofie.
In de natuur gebeurt dit in overvloed. Bij biofilisch ontwerp gaat het erom dit zoveel mogelijk mee te nemen en daar moet een balans gevonden worden. Natuurlijke oplossingen waar het kan en technisch waar het nodig is. Directe integratie van natuur zoals zicht op dieren, planten, vuur, water en weer waar het kan. Indirect waar dat niet mogelijk is. Denk aan muren met fotopatronen van natuur of hout.
Voor het complex van Aveleijn betekent dit dat de relatie met de omliggende natuur wordt opgezocht. De monumentale beuken vormen de toegangspoort tot het terrein. De openingen van het gebouw vormen entrees met transparante gevels en de paden op het terrein lopen door in een open ‘groene kamer’ in het midden van het complex.
Biobased bouwmaterialen
Het ontwerp maakt gebruik van biobased bouwmaterialen zoals hout en groene daken. Niet alleen om deze in de gebouwen te zien, maar ook de geuren, texturen en geluiden in de omgeving zijn belangrijk, juist voor deze bewoners. Het gebruik van deze materialen volgt vanuit de wens om natuur in de gebouwen op te nemen, maar heeft ook voordelen in de warmte- en vochtregulerende eigenschappen van deze materialen.
MPG-eisen geen uitdaging voor biofilisch bouwen
Duurzaamheid volgt van nature bij biofilisch bouwen. Door het gebruik van biobased materialen is er minder CO2-uitstoot bij de productie hiervan en is er juist sprake van het opslaan van CO2 in de materialen van het gebouw.
ORGA heeft een rekentool gemaakt om tijdens het ontwerp materiaalkeuzes door te kunnen rekenen zodat geïnformeerde beslissingen kunnen worden gemaakt. Dat aan MPG-eisen wordt voldaan is bij zo’n complex eigenlijk een gegeven en geen uitdaging. In de gesprekken met Aveleijn wordt meer focus gelegd op het welzijn van de bewoners en het personeel.
Gezondheid staat voorop
Het is logisch dat ORGA en Aveleijn elkaar vinden als het over gezondheid gaat. Voor ORGA is dit een belangrijk onderdeel van het bouwen volgens biophilische principes. Voor Aveleijn is gezondheid het dagelijks werk.
Voor het complex betekent dit dat er aandacht wordt besteed aan een gezond binnenklimaat, zicht op groen, heldere ruimtes met daglicht en rustgevende groenelementen. De locatie geeft niet alleen zicht op groen van binnenuit, maar wordt integraal betrokken in het ontwerp. Het omliggende park wordt juist gezien als woonomgeving en loopt van buiten over in de open kamer in het hart van het complex.
Gebruikers van biofiele gebouwen ervaren verschillende positieve gezondheidseffecten zoals minder vermoeidheid, een lagere bloeddruk, minder stress, een verbeterd welzijn en hogere creativiteit en prestaties. Dit geldt voor bewoners, maar ook voor personeel.
Ook economische voordelen, Aveleijn gaat meten
Veel van deze positieve gevolgen van biofilisch bouwen maken het interessant om hierin te investeren. Denk aan hogere prestaties, hogere productiviteit en minder ziekteverzuim van het personeel. In bestaande voorbeelden zoals een biofilische tandartspraktijk wordt de extra investering snel terugverdiend door de extra behandelingen die kunnen worden ingepland, maar ook doordat personeel minder vaak ziek is.
In het gebouw van Aveleijn gaan deze effecten verder onderzocht worden om te zien of dit beter meetbaar gemaakt kan worden. Verwachte positieve effecten zijn een verhoogde zelfredzaamheid en minder agitatie van bewoners, met als gevolg dat minder inzet van personeel per bewoner nodig is. Ook maakt het ontwerp de locatie interessant voor werknemers, wat het makkelijker maakt om personeel te vinden.
Externe informatiebronnen:
- Interview met Daan Bruggink; oprichter van ORGA Architect
- The economics of biophilia. Terrapin
maart 2025
